Twitter

   Η έμπειρη αναισθησιολόγος Δρ. Βασιλική Σκαφτούρου συζητά με την κοινωνιολόγο Δρ. Γεωργία Δηλάκη

   Στη διάρκεια της ζωής μας, ίσως, κάποια στιγμή χρειαστεί να πάρουμε νάρκωση προκειμένου να υποβληθούμε σε επέμβαση για λόγους διαγνωστικούς, θεραπευτικούς ή και ομορφιάς. Συνήθως η ιδέα της αναισθησίας μας προκαλεί ανησυχία και φόβο, ενώ κυριαρχεί η αγωνία ποιο είδος αναισθησίας είναι αυτό που θα μας προσφέρει τη μεγαλύτερη ασφάλεια, η γενική αναισθησία ή η μέθη; Η έμπειρη αναισθησιολόγος Βασιλική Σκαφτούρου, Διδάκτωρ Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ξεδιαλύνει απορίες και μύθους και ενημερώνει υπεύθυνα για τα είδη αναισθησίας και την εξέλιξη της αναισθησιολογίας μέσα από ξεκάθαρες, κατανοητές και τεκμηριωμένες απαντήσεις.

   Τι είναι η μέθη που επιτυγχάνεται με φάρμακα και ποιες είναι οι διαφορές της από τη γενική αναισθησία;

   Πριν δώσουμε απαντήσεις και πληροφορίες σχετικά με τα είδη της αναισθησίας που μπορεί να χρησιμοποιηθούν, θα πρέπει να μιλήσουμε για το σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να εφαρμοστούν και τι ακριβώς σημαίνει ο κάθε ιατρικός όρος με απλά λόγια. Η εφαρμογή γενικής αναισθησίας με ταχεία ανάνηψη (fast-tracking anesthesia) ή η χρήση τοπικής αναισθησίας σε συνδυασμό με καταστολή, ενσυνείδητη καταστολή ή «παρακολούθηση υπό καταστολή» (monitoring anesthesia care, MAC) γνωστή ως «Μέθη» χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο σήμερα λόγω της αύξησης των χειρουργικών επεμβάσεων σε εξωτερικούς (περιπατητικούς) ασθενείς. Τα τελευταία 40 χρόνια η συχνότητα της χειρουργικής σε περιπατητικούς ασθενείς (ambulatory surgery) έχει αυξηθεί σε 70% των τακτικών (προγραμματισμένων) χειρουργικών επεμβάσεων.

   Η γενική αναισθησία έχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό και αυτό οφείλεται στην μεγάλη ανάπτυξη της φαρμακολογίας που μας επιτρέπει να έχουμε στη διάθεσή μας πολλά και διαφορετικού τύπου φάρμακα, που συνδυάζοντάς τα έχουμε γρήγορη ανάνηψη του ασθενούς, καλή μετεγχειρητική αναλγησία και ελάχιστες παρενέργειες (έμετο, ναυτία κτλ.). Φυσικά στην γενική αναισθησία, σαφέστατα, υποστηρίζεται η αναπνοή του ασθενούς, ενώ oι ζωτικές του λειτουργίες παρακολουθούνται με monitor. Στην λεγόμενη «μέθη» ο ασθενής διατηρεί την δική του αυτόματη αναπνοή, είναι ελαφρά κατεσταλμένος και μπορεί να είναι άμεσα αφυπνίσιμος ή σε εγρήγορση. Γίνεται συνδυασμός τοπικής αναισθησίας και χορήγησης φαρμάκων ενδοφλεβίως που δημιουργούν μία αίσθηση ελαφρού ύπνου. Όμως και στην περίπτωση της «μέθης» πρέπει να παρακολουθούνται οι ζωτικές λειτουργίες του ασθενούς.

   Όταν υπάρχει ανάγκη να υποβληθούμε σε επέμβαση είτε για διαγνωστικούς είτε για θεραπευτικούς λόγους ανησυχούμε, συνήθως, στην ιδέα της γενικής αναισθησίας, νιώθοντας τη διαδικασία της μέθης ως πιο ανώδυνη και ασφαλή. Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα; Πλεονεκτεί η μέθη σε σχέση με τη γενική αναισθησία;

   Η καθεμία έχει τον δικό της λόγο «ύπαρξης»! Η επιλογή της αναισθησίας, εφόσον είναι εφικτή η επιλογή (εννοώ ότι το είδος της ιατρικής παρέμβασης και η κατάσταση του ασθενούς μας το επιτρέπει), πρέπει να γίνεται από τον αναισθησιολόγο σε πλήρη συνεννόηση και συμφωνία με τον ασθενή. Είναι πολύ σημαντική η προεγχειρητική συζήτηση με τον ασθενή, ώστε να του εξηγηθεί το σκεπτικό του αναισθησιολόγου και να κατανοήσει ότι είναι βασική η συνεργασία του. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες ο ασθενής δεν μπορεί να συνεργαστεί, π.χ. είναι πολύ αγχώδης ή παρουσιάζει κρίσεις πανικού κ.ά., οπότε η «μέθη» μπορεί να μην είναι η ενδεδειγμένη αναισθησία. Κάποιες άλλες φορές ο χειρουργός επιθυμεί ο ασθενής να παραμένει εντελώς ακίνητος, γεγονός που δεν συμβαίνει στη «μέθη». Σε αυτές και σε άλλες περιπτώσεις, η «μέθη» μπορεί να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από μια fast-tracking αναισθησία.

   Το θέμα της ασφάλειας είναι αποκλειστικά ευθύνη και υποχρέωση του αναισθησιολόγου, ο οποίος οφείλει να είναι σε συνεχή επαγρύπνηση και παρακολούθηση του περιστατικού, ώστε να μπορεί να παρέμβει άμεσα και αποτελεσματικά σε διάφορα ενδεχόμενα αλλά και να παρακολουθεί τις ζωτικές λειτουργίες του ασθενούς.

Γενική αναισθησία και μέθη έχουν η καθεμία τον δικό της λόγο «ύπαρξης»

   Πώς νιώθει ο ασθενής στη μέθη;

   Ο ασθενής αισθάνεται έναν ελαφρύ ύπνο, που μοιάζει πολύ με φυσικό ύπνο (πολλές φορές μας λένε ότι βλέπουν και ευχάριστα όνειρα). Βέβαια θα πρέπει να σημειώσω ότι και στην περίπτωση της γενικής αναισθησίας και κυρίως αν αυτή έχει την λογική της fast - tracking διαχείρισης πολλές φορές οι ασθενείς έχουν την ίδια αίσθηση. Σημαντική διαφορά είναι ότι στην γενική αναισθησία μπορεί να αισθανθούν μετά την επέμβαση μια μικρή ενόχληση στο λαιμό, η οποία είναι παροδική και χωρίς κάποιο συνοδό πρόβλημα.

   Ποιος παίρνει την απόφαση στο ερώτημα «γενική αναισθησία ή μέθη»; Τι ρόλο παίζει η γνώμη του επεμβατικού γιατρού και η επιθυμία του ασθενούς; Όταν υπάρχει διάσταση απόψεων ποιος έχει τον τελευταίο λόγο; Σας έχει τύχει στην καριέρα σας τέτοιο περιστατικό;

   Η απόφαση πρέπει να είναι κοινή, γιατί για ένα καλό αποτέλεσμα χρειάζεται συνεργασία της χειρουργικής ομάδας και φυσικά πλήρη συναίνεση του ασθενούς. Σαφέστατα η γνώμη του χειρουργού ή επεμβατικού γιατρού παίζει βασικό ρόλο, όμως πρέπει να προσαρμοστεί και στις δυνατότητες που μας επιτρέπει και το κάθε περιστατικό (π.χ. υπάρχουν περιστατικά που λόγω συγκεκριμένων παθολογικών καταστάσεων, άσχετων με την παρούσα επέμβαση, δεν μας «επιτρέπουν» να εφαρμόσουν κάποια από τις δύο μεθόδους). Ο αναισθησιολόγος έχει βασικό ρόλο στην ασφαλή διεκπεραίωση της επέμβασης και για αυτό η γνώμη του έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Κάποιες φορές μπορεί ο χειρουργός - επεμβατικός να έχει διαφορετική άποψη από τον αναισθησιολόγο, αλλά με συζήτηση και κυρίως όταν τίθεται το θέμα της ασφάλειας του ασθενούς, η διάσταση γίνεται σύγκλιση απόψεων. Βασικό λόγο σε αυτό παίζει η αμοιβαία εκτίμηση και το γεγονός ότι και οι δύο γιατροί ενδιαφέρονται για την ασφαλή, ανώδυνη και γρήγορη διεκπεραίωση της επέμβασης.

   Υπάρχουν περιορισμοί στην επιλογή της μέθης ως προς την ηλικία, το φύλο, τη φυσική κατάσταση, την περιοχή του σώματος στην οποία θα γίνει η επέμβαση;

   Ναι, αυτό ισχύει. Όπως επίσης και με τη χρονική διάρκεια της επέμβασης και τη θέση στην οποία πρέπει να μείνει ο ασθενής (π.χ. ύπτια ή πρηνής). Το φύλο δεν παίζει κάποιο ιδιαίτερο ρόλο. Σημαντική, όμως, είναι και η ψυχοσύνθεση του ατόμου.

   Αν παραστεί ανάγκη κατά τη διάρκεια μιας επέμβασης υπάρχει η δυνατότητα η μέθη να μετατραπεί σε γενική αναισθησία; Υπάρχει κίνδυνος για τον ασθενή σε αυτή την περίπτωση;

   Φυσικά μπορεί να μετατραπεί ή τουλάχιστον έτσι πρέπει. Εάν ο αναισθησιολόγος παρακολουθεί στενά τον ασθενή και δράσει άμεσα δεν υπάρχει κάποιος επιπλέον κίνδυνος από αυτούς που διατρέχει ήδη στο χειρουργείο.

   Η μέθη «δυσκολεύει», τελικά, περισσότερο τον αναισθησιολόγο, τον επεμβατικό γιατρό ή τον ασθενή;

   Η ενσυνείδητη καταστολή είναι εξαιρετικά δημοφιλής σε επεμβάσεις σε εξωτερικούς ασθενείς. Ο πρωταρχικός στόχος είναι η διασφάλιση της άνεσης, της ασφάλειας και της ικανοποίησης του ασθενούς κατά τη διάρκεια της επέμβασης. Στην περίπτωση αυτή, ο αναισθησιολόγος παρακολουθεί τα ζωτικά σημεία του ασθενούς και έχει την δυνατότητα να χορηγεί αναισθητικά ή άλλης κατηγορίας φάρμακα όταν κρίνει ότι αυτό είναι απαραίτητο. 

   Το βασικότερο σημείο στην «μέθη» είναι η πολύ στενή παρακολούθηση των ζωτικών σημείων του ασθενούς, διότι οι ασθενείς είναι δυνατόν να μεταπέσουν ταχύτατα από ελαφρά σε βαθιά καταστολή (ή απώλεια συνείδησης) και κατά συνέπεια να κινδυνεύουν από απόφραξη του αεραγωγού, από αποκορεσμό σε οξυγόνο ή ακόμη και από εισρόφηση. Για αυτούς τους λόγους στην χορήγηση «μέθης» ο αναισθησιολόγος θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός και έτοιμος να παρέμβει σε περίπτωση που κάποιο από τα παραπάνω ενδεχόμενα προκύψει. Επομένως, για να απαντήσω στην ερώτησή σας, ο ασθενής δεν δυσκολεύεται, ο αναισθησιολόγος πρέπει να είναι σε πλήρη εγρήγορση και ο χειρουργός να είναι γρήγορος στους χειρισμούς του και να συνεργάζεται άριστα με τον αναισθησιολόγο, ώστε να παρεμβαίνει στις φάσεις που ο ασθενής το «ανέχεται» και να διακόπτει όταν ο ασθενής αισθάνεται «άβολα». Η «μέθη», λοιπόν, είναι ένα είδος αναισθησίας αρκετά σύνθετο και πρέπει να εφαρμόζεται με αυστηρές δικλείδες ασφαλείας.

Η «μέθη» είναι ένα είδος αναισθησίας αρκετά σύνθετο και πρέπει να εφαρμόζεται με αυστηρές δικλείδες ασφαλείας

   Οι πλαστικοί χειρουργοί προβάλλουν, όλο και πιο συχνά, μέσω των social media αισθητικές επεμβάσεις ή ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές που πραγματοποιούνται –πολλές φορές και στο χώρο του ιατρείου- μόνο με τοπική αναισθησία ή συνδυασμό τοπικής αναισθησίας και μέθης. Επειδή πολλοί άνθρωποι ενδιαφέρονται για τη βελτίωση της εικόνας του σώματός τους τι συνθήκες χρειάζεται να διασφαλίσουν για να μην ρισκάρουν την υγεία τους;

   Οι επεμβάσεις - παρεμβάσεις που μπορούν να πραγματοποιηθούν σε χώρο εκτός νοσοκομείου (ιατρείο, κέντρο υγείας κ.ά.) πρέπει να είναι μικρής βαρύτητας, να γίνονται σε χώρο που να πληρεί τις προϋποθέσεις να χορηγηθεί τοπική αναισθησία και «μέθη» και φυσικά να υπάρχει αναισθησιολόγος. Η Ελληνική Αναισθησιολογική Εταιρία σε πλήρη συμφωνία με την ESA (European Society of Anaesthesiology) έχει εκδώσει συγκεκριμένες οδηγίες – προϋποθέσεις για τη χορήγηση αναισθησίας «εκτός χειρουργείου» και οι οποίες πρέπει να πληρούνται, όπως παρακολούθηση των ζωτικών σημείων του ασθενούς, παροχή οξυγόνου, ύπαρξη συγκεκριμένου αναισθησιολογικού εξοπλισμού για την άμεση επέμβαση αν χρειαστεί κ.ά. Όλα αυτά είναι ευθύνη του θεράποντος ιατρού και του αναισθησιολόγου να υπάρχουν στο χώρο και να λειτουργούν καλώς.

   Πώς χτίζεται η σχέση του αναισθησιολόγου με τον ασθενή, δεδομένου ότι τον γνωρίζει την παραμονή του χειρουργείου; Πείτε μας τη φιλοσοφία σας, πώς κερδίζετε την εμπιστοσύνη του σε τόσο λίγο χρόνο;

   Αυτή είναι μία δύσκολη ερώτηση, διότι πράγματι η σχέση αυτή πρέπει να είναι εμπιστοσύνης και ο χρόνος που έχουμε με τον ασθενή είναι σύντομος. Επίσης, πολλές φορές ο ασθενής φοβάται περισσότερο την αναισθησία από το χειρουργείο. Η βασική μου αρχή είναι να μπορώ να επικοινωνήσω με τον ασθενή κάποια από τις προηγούμενες ημέρες του χειρουργείου, ώστε να είναι πιο ήρεμος, να έχουμε τον χρόνο να συζητήσουμε, να του εξηγήσω τι ακριβώς θα κάνουμε και φυσικά απαντώντας στις ενδεχόμενες απορίες του, να τον καθησυχάσω κι έτσι να είναι πιο έτοιμος την ημέρα του χειρουργείου. Η επικοινωνία αυτή μπορεί να είναι και τηλεφωνική. Σε κάθε περίπτωση, όμως, ακόμη και αν συναντηθούμε στην ίδια ημέρα του χειρουργείου, ο στόχος μου είναι να του δείξω ότι ενδιαφέρομαι πρωτίστως για την ασφάλειά του, ότι θα είμαι δίπλα του από την αρχή ως το τέλος και ότι θα κάνω ό,τι χρειάζεται για να έχει μία καλή εμπειρία από το χειρουργείο. Πιστεύω ότι η εικόνα ενός επιστήμονα με ενδιαφέρον για τον ασθενή του, με ενσυναίσθηση για την αγωνία του και με «συμμετοχή» στους προβληματισμούς του, καθησυχάζει τον ασθενή και τον κάνει να αισθάνεται ασφαλής.

Ο στόχος μου είναι να δείξω στον ασθενή ότι θα κάνω ό,τι χρειάζεται για να έχει μία καλή εμπειρία από το χειρουργείο

   Κυρία Σκαφτούρου σας ευχαριστώ πολύ…«φωτίσατε» όλες τις πλευρές του ερωτήματος «γενική αναισθησία ή μέθη;» αλλά και τον απαιτητικό ρόλο του αναισθησιολόγου σε οποιαδήποτε χειρουργική επέμβαση και είδος αναισθησίας για την ασφάλεια του ασθενή!