Κοινωνιολογία Σώματος
Κοινωνιολογία Σώματος: αναδεικνύοντας τη σχέση του σύγχρονου ανθρώπου με το σώμα του
Το σώμα και το κάλλος της εξωτερικής επιφάνειάς του ανέκαθεν απασχολούσαν τον άνθρωπο, προσλαμβάνοντας διαφορετικές όψεις, ανάλογα με τον πολιτισμό, την ιστορική εποχή και τις κοινωνικές συνθήκες. Στο πέρασμα του χρόνου, το σώμα, από απόλυτα βιολογικό και αμετάβλητο αντικειμενικό στοιχείο μετατράπηκε σε σύνθετη οντότητα με κοινωνικό χαρακτήρα, αφού συνιστά αναπόσπαστο στοιχείο της ανθρώπινης δράσης και μεταφέρει μηνύματα προς το κοινωνικό περιβάλλον για τα ατομικά χαρακτηριστικά και τη μοναδικότητά μας, διαδραματίζοντας ενεργό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε τις κοινωνικές σχέσεις.
Η σημασία του σώματος για τη συγκρότηση της ατομικής ταυτότητας και την εκδήλωση της κοινωνικής συμπεριφοράς, σε συνδυασμό με την κυριαρχία μιας νέας αντίληψης σύμφωνα με την οποία το σώμα ταυτίζεται με τον εαυτό, έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη της Κοινωνιολογίας του Σώματος, ως ιδιαίτερο γνωστικό αντικείμενο, το οποίο μελετά τις νέες μορφές έκφρασης του ατόμου στις σύγχρονες κοινωνίες. Σημαντικό ρόλο για την εξειδικευμένη κοινωνιολογική μελέτη του σώματος διαδραμάτισε, από τη δεκαετία του 1970, η Κοινωνιολογία της Ιατρικής (Κοινωνιολογία της Υγείας και της Ασθένειας), η οποία ανέδειξε την κοινωνική διάσταση των ιατρικών εννοιών και πρόβαλε τη σημασία του σώματος για την κοινωνιολογία. Έτσι, τη δεκαετία του 1980 αναπτύχθηκε η βιβλιογραφία γύρω από το σώμα, ενώ κατά τη δεκαετία του 1990 η Κοινωνιολογία του Σώματος ανέπτυξε το δικό της θεωρητικό πλαίσιο και παρατηρήθηκε αλματώδης συγγραφή βιβλίων που παρείχαν κοινωνιολογικές αναλύσεις του σώματος.
Κεντρική για την Κοινωνιολογία του Σώματος είναι η έννοια της σωματοποίησης, η οποία αναφέρεται στην ενεργητική και δυναμική εμπλοκή των σύγχρονων ατόμων με την ανάπτυξη και διαμόρφωση των σωμάτων τους. Η σωματοποίηση προβάλλει τα συναισθήματα, τις επιθυμίες, τα πάθη και τους φόβους, όπως προκύπτουν από τη βίωση του ατομικού σώματος και συνεισφέρει στην κατανόησή του ως μιας δυναμικής πραγματικότητας, η οποία παράγει την ατομική και κοινωνική δράση ανάλογα με τη θέληση του ζωντανού υποκειμένου. Αποκλείοντας τη μονοδιάστατη πρόσληψη του σώματος, είτε ως βιολογικού, είτε ως κοινωνικού, αναδεικνύει τον πολυσύνθετο χαρακτήρα του, την υποκειμενική, άμεση, προσωπική διάσταση του σώματος, καθώς και τη διαλεκτική σχέση του ατόμου με το σώμα του. Έτσι, η Κοινωνιολογία του Σώματος στοχεύει να προβάλλει το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η κατανόηση του σώματος από το σύγχρονο άτομο στη μορφοποίηση της ατομικής του ταυτότητας και να συμβάλλει στη μελέτη μιας νέας κοινωνικής πραγματικότητας -που διαμορφώνεται με πρωταγωνιστή το σώμα- στις σύγχρονες και τεχνολογικά αναπτυγμένες δυτικές κοινωνίες.
Τις τελευταίες δεκαετίες διανύουμε μια εποχή, η οποία αποδίδει ιδιαίτερη έμφαση στο σώμα και την τελειότητά του, καθώς και την ιδιαίτερη φροντίδα για την εξωτερική εμφάνιση και τη δημόσια προβολή του εαυτού. Η κυριαρχία της αίσθησης της όρασης και του «φαίνεσθαι», καθώς και η έμφαση που δίνεται στη νεότητα και την ομορφιά –όπως αναδεικνύεται και από σύγχρονες κοινωνιολογικές θεωρίες και έρευνες- δημιουργούν στα σύγχρονα άτομα την αυξανόμενη ανησυχία για την καθημερινή παρουσίαση του εαυτού τους, καθώς και την επιθυμία τους για διαχείριση των εντυπώσεων, ωθώντας τα όλο και περισσότερο να φλερτάρουν με την αισθητική πλαστική χειρουργική.
Η σημερινή δημοφιλία και ευρεία κοινωνική αποδοχή της αισθητικής χειρουργικής αντανακλά την αυξανόμενη τάση το σώμα να αντιμετωπίζεται ως «σχεδίασμα», ως μια εύπλαστη οντότητα, που εξελίσσεται σε σχέση με τις επιθυμίες του κατόχου του. Τα σύγχρονα άτομα έχουν την αίσθηση ότι, μέσω της αισθητικής χειρουργικής, παράλληλα με την αναδιαμόρφωση του σώματός τους, αναδιαμορφώνουν την ταυτότητα και τη ζωή τους. Η πρόοδος της ιατρικής επιστήμης, της τεχνολογίας, της βιολογίας, της φαρμακευτικής βιομηχανίας και των μεθόδων της αισθητικής χειρουργικής δημιουργούν συνεχείς ευκαιρίες για ανανέωση του σώματος και της εικόνας του εαυτού, καθιστώντας το σώμα –περισσότερο από ποτέ- μια οντότητα που βρίσκεται στη διαδικασία του γίγνεσθαι και ολοκληρώνεται ως έκφραση της προσωπικής ταυτότητας κάποιου.