Twitter

   Το σώμα, ως κύριο συστατικό της ατομικής ταυτότητας και αναπόσπαστο στοιχείο έκφρασης της προσωπικότητας, δεν συνιστά ένα απλό βιολογικό και αμετάβλητο αντικειμενικό στοιχείο αλλά μια ζωντανή και σύνθετη κοινωνικοσυναισθηματική οντότητα, μέσω της οποίας βιώνουμε εμπειρίες και δεχόμαστε πληροφορίες από τον εξωτερικό κόσμο. Παράλληλα, το σώμα συνιστά προσωπικό μέσο και κοινωνικό σύμβολο, το οποίο μεταφέρει μηνύματα προς το κοινωνικό περιβάλλον για τα ατομικά χαρακτηριστικά και τη μοναδικότητά μας, κατέχοντας κεντρική θέση στις καθημερινές επαφές και αλληλεπιδράσεις.

    Διανύουμε την εποχή του «φαίνεσθαι», που κυριαρχεί η αίσθηση της όρασης, γι’αυτό και ο έλεγχος, που ασκεί το ανθρώπινο βλέμμα, ενεργοποιεί το ενδιαφέρον των ατόμων για τη δημόσια εικόνα τους και την προβολή του εαυτού τους. Επιπρόσθετα, η έμφαση που δίνεται στη νεότητα και την ομορφιά, ως των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων ενός επιθυμητού σώματος, ωθεί όλο και περισσότερα άτομα να διαχειρίζονται το σώμα τους ως μια εύπλαστη οντότητα και να επιλέγουν να το τροποποιήσουν μέσω της αισθητικής χειρουργικής.

   Τι γίνεται, όμως, όταν το κυνήγι της σωματικής τελειότητας απειλεί την ταυτότητά μας ή τη συναισθηματική μας υγεία και πώς θα αποφύγουμε αυτό το ενδεχόμενο;

   Η κατά φαντασίαν ασχήμια

   Η μη ρεαλιστική εικόνα του σώματος και η έντονη ενασχόληση –πολλές ώρες της ημέρας- με φανταστικά ψεγάδια και ατέλειες στην εξωτερική εμφάνιση, που μπορεί να  παρουσιαστεί σε άτομα όλων των ηλικιών και των δύο φύλων, ενδέχεται να είναι ένδειξη για τη διαταραχή σωματικής δυσμορφίας, ένα σύνδρομο, κατά το οποίο το άτομο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως άσχημο. Στην περίπτωση που οι ατέλειες αυτές υπάρχουν, είναι ελάχιστες, ανάξιες σημασίας και η ανησυχία γι’αυτές είναι υπερβολική, αφού το ίδιο το άτομο τις μεγεθύνει στο μυαλό του, με αποτέλεσμα να του γίνονται εμμονή και να αξιολογούνται σαν μειονέκτημα, δημιουργώντας εμπόδια σε πολλούς τομείς της ζωής του.

  Μερικές από τις πιο συχνές συμπεριφορές των ατόμων με το σύνδρομο σωματικής δυσμορφίας είναι το επίμονο κοίταγμα στον καθρέφτη, η υπερβολική προετοιμασία όταν πρόκειται να έχουν έξοδο, οι συνεχείς συγκρίσεις συγκεκριμένων χαρακτηριστικών τους με των άλλων, οι υπερβολικές τεχνικές απόκρυψης κάποιων σημείων του σώματος, η αποφυγή των κοινωνικών συναναστροφών και της οικειότητας. Η κοινωνική ζωή τους βρίσκεται συχνά σε κίνδυνο, αφού βιώνουν άγχος όταν βρίσκονται με τη συντροφιά άλλων, φοβούνται ότι είναι στόχος προσοχής για την υποτιθέμενη σωματική δυσμορφία και πιστεύουν ότι όλες οι δυσκολίες ή αποτυχίες της ζωής τους προέρχονται από αυτό το σωματικό «ελάττωμα».       

   Τα συναισθήματα των ατόμων με διαταραχή σωματικής δυσμορφίας είναι σύνθετα και περιλαμβάνουν αμηχανία, ντροπή, κοινωνική φοβία ή απόσυρση, χαμηλή αυτο-εκτίμηση, απαισιοδοξία,  ευερεθιστότητα, θυμό, αποστροφή για τον εαυτό τους, αναστάτωση, ενοχή, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις (που διαγιγνώσκεται ψυχική νόσος) μπορεί να συνυπάρχουν και πιο σοβαρές καταστάσεις, όπως κατάθλιψη, κατάχρηση ουσιών, αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Πολύ συχνά, επειδή δεν μπορούν να αντιληφθούν την αληθινή φύση του προβλήματος, καταφεύγουν σε δερματολόγο ή σε πλαστικό χειρουργό αναζητώντας χειρουργική λύση για τη θεωρούμενη ατέλειά τους, κάτι που έχει ως συνέπεια να είναι δυσαρεστημένα με τα αποτελέσματα της αισθητικής τους επέμβασης, ακόμα και όταν έχουν εξασφαλίσει ένα επιτυχημένο αισθητικό αποτέλεσμα. Έτσι, μένουν συνέχεια με την αίσθηση του ανεκπλήρωτου (συχνά μάλιστα η προσοχή τους μετατοπίζεται σε κάποιο άλλο σημείο και βρίσκουν νέα ατέλεια στην εμφάνισή τους, π.χ. μετά από ρινοπλαστική βλέπουν ρυτίδες στα μάτια τους ή θέλουν πιο γεμάτα χείλη, μετά από μια λιποαναρρόφηση αναζητούν να τροποποιήσουν και το στήθος τους κλπ.).

   Τα αίτια της δυσαρέσκειας με το σώμα

   Τα αίτια του συνδρόμου της κατά φαντασίαν ασχήμιας είναι πολυπαραγοντικά και διαφορετικά για το κάθε άτομο. Τα γονίδια είναι πιθανό να προδιαθέτουν κάποιον όταν αλληλεπιδρούν με περιβαλλοντικούς / κοινωνικούς παράγοντες. Επίσης, ευθύνονται ψυχολογικοί παράγοντες, όπως για παράδειγμα τραύματα από την παιδική ή εφηβική ηλικία (π.χ. πειράγματα στο σχολικό περιβάλλον, bullying ή μειωμένες σχέσεις με τους συνομηλίκους), δυσάρεστα περιστατικά που σχετίζονται με κάποιο μέρος του σώματος (π.χ. απόρριψη από κάποιον σύντροφο εξαιτίας του συγκεκριμένου χαρακτηριστικού). Η ιδιοσυγκρασία του ατόμου συντείνει, επιπλέον, έμμεσα στην ανάπτυξη του συνδρόμου σωματικής δυσμορφίας, και ιδιαίτερα η συνύπαρξη ντροπαλότητας, άγχους και  τελειομανίας.

   Επιπλέον, ο προσδιοριστικός ρόλος του «φαίνεσθαι» στις σύγχρονες κοινωνίες, δημιουργεί στα άτομα την έντονη επιθυμία για την επιτυχημένη διαχείριση των εντυπώσεων στις καθημερινές τους επαφές, γεγονός που τα ωθεί να αποδίδουν ιδιαίτερη σημασία στην εξωτερική τους εμφάνιση και να διακατέχονται από αγωνία για τη θετική αυτοπαρουσίασή τους. Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι ένας ακόμα παράγοντας που επιδρά σημαντικά στην αντίληψη που έχουν για το σώμα τους. Η έκθεση σε πρότυπα ομορφιάς και σε εξιδανικευμένες –και συχνά κατασκευασμένες εικόνες μέσω των ΜΜΕ, εύκολα τροποποιήσιμες ψηφιακά- βάζει συχνά τα κατά φαντασίαν άσχημα άτομα στη διαδικασία της σύγκρισης και της εσωτερίκευσης ενός τέλειου ιδανικού σώματος ή της διαμόρφωσης της εντύπωσης ότι το σώμα είναι «ελαττωματικό» όταν έχει ιδιαιτερότητες και τέλειο όταν οι διαφορές μετασχηματίζονται σε ομοιομορφία.

   Το αποτέλεσμα είναι να μην αισθάνονται ποτέ ικανοποιημένα από την εμφάνισή τους, να νιώθουν δυστυχία όταν δεν μπορούν να πετύχουν το εσωτερικευμένο ιδανικό σώμα  ή να υπερεκτιμούν τα οφέλη, που μπορεί να έχουν, αν το αποκτήσουν. Τα άτομα με διαταραχή σωματικής δυσμορφίας είναι αισθητικά ευάλωτα, θέτοντας πολύ υψηλά αισθητικά πρότυπα και αυστηρά κριτήρια αξιολόγησης του εαυτού τους.

      Απαραίτητη η βοήθεια

• Όσοι βιώνουν βασανιστικά συναισθήματα σε σχέση με την εξωτερική εμφάνιση του σώματός τους να μιλήσουν άμεσα σε δικούς τους ανθρώπους για τους προβληματισμούς τους και να ζητήσουν απαραίτητα βοήθεια από ειδικούς της ψυχικής υγείας.
• Μέχρι να λάβουν την απαραίτητη βοήθεια και να ελέγξουν τα συναισθήματά τους  είναι σημαντικό να αποφύγουν την πραγματοποίηση αισθητικών επεμβάσεων, αφού, ακόμα κι αν επιτευχθεί ένα άριστο αποτέλεσμα μέσω της αισθητικής χειρουργικής, δεν πρόκειται να υπάρξουν θετικά αποτελέσματα στην κοινωνικοσυναισθηματική τους κατάσταση.
• Παράλληλα με το ρόλο του ειδικού, που είναι πρωταγωνιστικός, σημαντική αποδεικνύεται και η στήριξη από το οικείο περιβάλλον (συγγενείς, σύντροφος, φίλοι) του ατόμου στην ανάκτηση της αυτό-εκτίμησης και στην αποδοχή του σώματός του.

      Πάνω από όλα η κοινωνικοσυναισθηματική ισορροπία και η ταυτότητα

• Το παράλογο άγχος για την εμφάνισή σας δεν θα σας ανταμείψει: η στενοχώρια, η σκληρή αυτοκριτική, ο αυτοβασανισμός και η παρέμβαση στο σώμα -όταν δεν χρειάζεται- αποβαίνουν σε βάρος της υγείας σας και της προσωπικής και κοινωνικής σας ζωής.
• Υιοθετήστε ρεαλιστικές προσδοκίες για το σώμα σας, αποφεύγοντας να αντιγράψετε κυρίαρχα πρότυπα ομορφιάς στην προσπάθειά σας για μια ελκυστικότερη παρουσίαση του εαυτού. Εκτιμήστε την αυθεντικότητά σας και μην μπαίνετε στη διαδικασία συγκρίσεων με άλλα άτομα ή με τις εξιδανικευμένες εικόνες μέσω των ΜΜΕ, θέτοντας αυστηρά κριτήρια αξιολόγησης της εξωτερικής σας εμφάνισης.
• Δείτε το σώμα σας ως ολότητα και όχι ως «συλλογή» διαφόρων χαρακτηριστικών, αξιολογώντας το τμηματικά ή έχοντας εμμονή μόνο με ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό που δεν σας αρέσει.
• Απαλλαγείτε από τη συνήθεια να αναλώνεστε μπροστά στον καθρέφτη, γιατί έτσι στερείστε πιο σημαντικά πράγματα αλλά και την ευκαιρία να βιώσετε ευτυχισμένες στιγμές, ενώ αυτό το χρόνο, που σπαταλάτε άσκοπα, μπορείτε να τον αξιοποιήσετε δημιουργικά, π.χ. για την απόκτηση ενός πτυχίου, για την ενασχόληση με ένα χόμπι.
• Μην κατηγορείτε το σώμα σας για όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζετε στη ζωή σας και σταματήστε να μπαίνετε σε διαδικασία ανταγωνισμού με άλλα άτομα, να ζείτε σύμφωνα με τις επιθυμίες και τις προσδοκίες των άλλων ή να αναζητάτε διαρκώς την επιβεβαίωση από τους άλλους.
• Η υπερβολική ενασχόληση με τα σωματικά ψεγάδια απειλεί την ταυτότητά σας. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σας είναι αυτά που σας κάνουν ξεχωριστούς: αξιοποιείστε τα, σε συνδυασμό με τα προσωπικά σας χαρίσματα και επιτεύγματα, για να αναδείξετε τη μοναδικότητά σας.
• Το μέτρο και η ισορροπία θα σας βοηθήσουν να ανακτήσετε την αυτοπεποίθηση και την αίσθηση της αυτό-αξίας σας, αφού η πραγματικότητα είναι ότι κανένας δεν προσέχει τις ατέλειές σας όσο εσείς οι ίδιοι: ο κόσμος δεν περιστρέφεται γύρω από εσάς.
• Ελεύθερη, συνειδητοποιημένη και ανεπηρέαστη απόφαση: βεβαιωθείτε ότι δεν χρησιμοποιείτε την αισθητική χειρουργική ως τρόπο διαφυγής από άλλα προβλήματα ή δυσάρεστες καταστάσεις που βιώνετε στην προσωπική σας ζωή ή ως όχημα για την επίτευξη κάποιου σκοπού (π.χ. μετά το χωρισμό μου θα κάνω lifting για να κάνω καινούρια σχέση).
• Αξιοποιείστε την αισθητική χειρουργική για να γίνετε μια «βελτιωμένη εκδοχή του εαυτού σας» και όχι κάποιος/α άλλος/η, αλλοιώνοντας πλήρως τα χαρακτηριστικά σας.
• Αποδείξτε στον εαυτό σας ότι μπορείτε να ανακαλύψετε έγκαιρα τα όρια μεταξύ της φροντίδας του σώματος και της ακραίας ανησυχίας για το σώμα, για να μην μετανιώσετε αργότερα για παρεμβάσεις που κάνατε ενώ δεν τις χρειαζόσασταν.

   Σε κάθε περίπτωση, όποια σωματική διόρθωση κι αν αναζητήσετε μέσω της αισθητικής πλαστικής χειρουργικής, αξιοποιείστε την για την εξέλιξή σας!

            Γεωργία Δηλάκη, Κοινωνιολόγος Σώματος & Υγείας

         Διδάκτωρ Ψυχολογίας

         MSc Πολιτική Επιστήμη & Κοινωνιολογία